Fenibut

Phenibut (czyli kwas beta-fenylo-gamma-aminomasłowy HCl) to lek neuropsychotropowy, który został odkryty i wprowadzony do praktyki klinicznej w Rosji (ZSRR) w latach 60. XX wieku. Ma działanie przeciwlękowe i nootropowe (wzmacniające funkcje poznawcze). Działa jako mimetyk (czyli naśladowca) GABA, głównie na receptory GABA-B i do pewnego stopnia na receptory GABA-A.

Stymuluje również receptory dopaminy i antagonizuje beta-fenyloetyloaminę (PEA). Aktywność psychofarmakologiczna fenibutu jest podobna do aktywności baklofenu. Wykazuje podobieństwa (oraz różnice) w działaniu do piracetamu i diazepamu. Phenibut jest szeroko stosowany w Rosji w celu łagodzenia napięcia, niepokoju i lęku, w celu poprawy snu u pacjentów psychosomatycznych lub neurotycznych. Stosuje się go również w terapii zaburzeń charakteryzujących się astenią i depresją, a także w stresie pourazowym i jąkaniu.^[1]

Uzależnienie

Według nielicznych informacji, jakie są dostępne w języku angielskim, nagłe odstawienie używanego przez dłuższy czas fenibutu może wywołać zespół abstynencyjny. W literaturze można znaleźć 22 przypadki, z których niektóre wyróżniały się znacznym pobudzeniem psychomotorycznym i wymaganiem intensywnego leczenia farmakologicznego. Objawy mogą naśladować zespół serotoninowy lub neuroleptyczny. Pacjenci byli zazwyczaj młodzi i mieli współistniejące zaburzenia związane z nadużywaniem narkotyków. Każdy użytkownik fenibutu powinien zachować ostrożność i dawkować ten bardzo pomocny środek rozsądnie i z umiarem. W niektórych przypadkach nadużywanie fenibutu może prowadzić do uzależnienia i problemów z jego odstawianiem.^[2]

Neuroprotekcja

Badania naukowe wykazały, że fenibut, podobnie jak benzodiazepiny (diazepam) ma działanie neuroprotekcyjne. W badaniu sprawdzano wpływ leków na obrzęk mózgu. Okazało się, że fenibut dobrze sobie radzi w takich sytuacjach, powodując w dawce 50 mg/kg masy ciała u szczurów, wyraźne zmniejszenie obrzęku mózgu.^[3][4]

Neuroprotekcyjne właściwości fenibutu badano również u szczurów z niedokrwieniem mózgu spowodowanym obustronną nieodwracalną równoczesną niedrożnością tętnic szyjnych i przeciążeniem grawitacyjnym wektora czaszkowo-ogonowego. Zbadano też wpływ obu leków (testowany był również piracetam) na mikrokrążenie w korze mózgowej w warunkach uszkodzenia niedokrwiennego. Fenibut i (w mniejszym stopniu) piracetam redukowały niedobór neuralgiczny, amnezję i stopień spadku krążenia mózgowego oraz poprawiały spontaniczne ruchy i aktywność badawczą pogorszoną przez niedokrwienie mózgu. Oznacza to, że fenibut jest w stanie – pośrednio lub bezpośrednio – chronić mózg i pobudzać go do regeneracji.^[8] Nie stwierdzono natomiast dużego wpływu fenibutu na poprawę pamięci lub jej regenerację. Dotyczyło to także innych leków GABA-ergicznych, które badano razem z fenibutem.^[9]

Różne formy fenibutu

Substancje czynne leków mogą występować w różnych formach. W postaci różnego rodzaju soli, które są testowane w kierunku lepszego przyswajania czy profilu działalności w organizmie. Fenibut w postaci handlowej występuje w dwóch wersjach: HCl i FAA.

Podobieństwa i różnice HCl i FAA

Testowano także inne rodzaje soli fenibutu niż HCl – bursztynian, maleinian i nikotynian (sól albo ester odpowiednio kwasu: bursztynowego, maleinowego i niacyny – jednej z form witaminy B3).^[6] Każdy z tych związków wykazywał różny profil działania. Związek RSPU-149 wykazywał najsilniejsze działanie psychotropowe: jego działanie przeciwlękowe było niższe, działanie przeciwdepresyjne było porównywalne z działaniem nootropowym, a działanie nootropowe przewyższało działanie fenibutu.^[5]

Wpływ fenibutu na neuroprzekaźniki

Badano też bezpośredni wpływ podania fenibutu na ilość monoamin w mózgu. Fenibut jest strukturalnym analogiem kwasu gamma-aminomasłowego (GABA). Zbadano jego wpływ na poziom zawartości poszczególnych neuroprzekaźników i ich metabolitów, co pośrednio pozwala obliczyć jak duży był ich poziom w organizmie.

Badanie przeprowadzono na szczurach. Podano jednorazowe dawki leku w wysokości 25 mg/kilogram masy ciała. Spowodowało to statystycznie istotny wzrost zawartości metabolitu dopaminy (kwas 3,4-dioksyfenylooctowy) i tauryny (aminokwas opóźniający) w prążkowiu. Jednocześnie fenibut nie wpływał istotnie na poziom GABA, serotoniny i dopaminy w różnych strukturach mózgu oraz powodował umiarkowany spadek poziomu noradrenaliny w hipokampie.^[7]

Inne działania fenibutu

Zdarza się, że jakaś substancja jest testowana jako potencjalny lek w konkretnej przypadłości. Po testach natomiast okazuje się, że ta substancja sprawdza się świetnie ale z zupełnie innych przyczyn. Tak było na przykład z pierwszymi trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, które karierę rozpoczynały jako potencjalny lek przeciwko gruźlicy. Podobnie miało miejsce w wypadku sildenafilu (Viagra). Lek ten w założeniach miał zastąpić nitroglicerynę w szybkim obniżaniu ciśnienia krwi. Pacjenci jednak zgłaszali skutki uboczne w postaci… wzrostu potencji i erekcji penisa. Tak, trochę przez przypadek, powstał pierwszy w historii współczesnej medycyny lek na potencję.

Fenibut również był testowany w innych celach niż tylko poprawa samopoczucia. Poniżej przykłady użycia fenibutu w badaniach:

• Fenibut obniża kardiotoksyczność alkoholu etylowego,^[10]
• poprawia funkcje seksualne u mężczyzn (poprzez poprawę samopoczucia).^[11]

Dawkowanie fenibutu

Ja w przypadku innych leków, zaleca się rozpoczynać kurację fenibutem od najmniejszych dawek. Wynoszą one od 250 mg do 500 mg. Nie zaleca się dawek większych niż 1500 mg dziennie. Tolerancja na fenibut dosyć szybko rośnie i równie szybko spada. Niektórzy biorą ten lek przez okres 1-3 tygodni codziennie. Inni używają go przez 3-4 dni a następnie robią przerwę także 3-4 dniową. Można też fenibut używać doraźnie, w zależności od potrzeb. W takich wypadkach dawka dzienna jest większa niż zalecana, czyli od 1000 mg do nawet 3000 miligramów.

Czas półtrwania fenibutu w organizmie wynosi ponad 5 godzin, czyli dosyć długo jak na pochodne GABA. Można go brać raz dziennie, można też w dwóch dawkach. Wtedy jego działanie powinno być bardziej stabilne. Według użytkowników jego “wejście” jest dosyć długie i w zależności od sposobu podania wynosi od prawie jednej do trzech godzin. Najlepiej przyjmować go na pusty żołądek, w kwaśnym środowisku. Kwaśne środowisko zapewnia kwas żołądkowy. Można więc kapsułkę popić wodą. Przyjmowanie tego leku z jedzeniem obniży jego biodostępność. Natomiast przyjmowania donosowego i podjęzykowego nie zaleca się w wypadku wersji HCl, ponieważ ten rodzaj fenibutu jest bardzo agresywny wobec śluzówek. Natomiast wersja FAA jest łagodniejsza i może być przyjmowana donosowo i podjęzykowo. Można ją również przyjmować w mniejszej ilości.

Z czym łączyć:

• Noopept – poprawia funkcje społeczne, zwiększa towarzyskości, poprawia pamięć i nadaje jasność umysłowi. Polepsza nastrój.
• Aniracetam – poprawia kreatywność, nadaje jasność umysłowi, daje świetne samopoczucie, poprawia pamięć roboczą, zwiększa towarzyskość i kontakty społeczne, zwiększa motywację.
• Pramiracetam – zwiększa funkcje poznawcze i zdolność uczenia się, poprawia samopoczucie, dodaje energii. Zwiększa motywację i poprawia płynność werbalną.
• ALCAR, CDP-Cholina, Alpha-GPC – poprawia funkcje poznawcze, poprawia pamięć i zdolność kojarzenia faktów. Dodaje energii i zwiększa koncentrację.

Skutki uboczne

• Senność,
• bóle głowy,
• obniżenie ciśnienia krwi,
• słabszy oddech,
• nieregularne tętno.

Skutki uboczne pojawiają się rzadko i na ogół same przechodzą. Należy pamiętać o nawadnianiu organizmu i nie przekraczaniu zalecanych dawek.

Źródła:

[1] Phenibut (beta-phenyl-GABA): a tranquilizer and nootropic drug I Lapin. CNS Drug Rev. (2001)
[2] Acute phenibut withdrawal: A comprehensive literature review and illustrative case report Matthew I Hardman, Juraj Sprung, Toby N Weingarten. Bosn J Basic Med Sci. (2019)
[3] Pharmacological correction of traumatic brain edema V E Novikov, V S Iasnetsov. Farmakol Toksikol. (1984)
[4] The GABA-ergic system and brain edema V S Iasnetsov, V E Novikov. Biull Eksp Biol Med. (1995)
[5] Psychotropic effect of phenibut salts and their compositions with organic acids I N Tiurenkov, V V Bagmetova, A N Krivitskaia, V M Berestovitskaia, O S Vasil’eva. Eksp Klin Farmakol. (2011)
[6] maleate – definicja/definicje
[7] Effect of phenibut on the content of monoamines, their metabolites, and neurotransmitter amino acids in rat brain structures Miroshnichenko II, Smirnov LD, Voronin AE, Kuz’mina SIu, Veretennikov NA, Burov IuV. Biulleten’ Eksperimental’noi Biologii i Meditsiny (1996)
[8] Comparative evaluation of the neuroprotective activity of phenibut and piracetam under experimental cerebral ischemia conditions in rats Volotova EV, Filina IS, Bakulin DA, Kurkin DV, Tyurenkov IN. Eksperimental’naia i Klinicheskaia Farmakologiia. (2016)
[9] Dissociation of the anti-amnesic and antihypoxic effects of nootropic and antihypoxic preparations Voronina TA, Garibova TL, Khromova IV, Tilekeeva UM. Farmakologiia i Toksikologiia. (1987)
[10] Correction of cardiotoxic effect of chronic alcoholic intoxication by GABA-ergic compounds Perfilova VN, Tiurenkov IN, Lebedeva SA. Kardiologiia. (2007)
[11] Neurogenic copulative dysfunction in men: theoretical aspects, differential diagnosis, and rational therapy S A Zhivolupov, S N Bardakov, I N Samartsev, V V Ponomarev. Ter Arkh. (2015)