Lista i opis najważniejszych neuroprzekaźników w organizmie.
| LISTA NAJWAŻNIEJSZYCH NEUROPRZEKAŹNIKÓW | |
|---|---|
| ADRENALINA | GABA |
| uciekaj albo walcz | uspokojenie |
| Produkowana w sytuacjach stresu. Zwiększa szybkość pracy serca i podnosi ciśnienie krwi. Prowadzi do do wzrostu czujności i stymulacji fizycznej i psychicznej. | Prowadzi do uspokojenia w OUN. Wysoki poziom poprawia koncentrację, niski powoduje niepokój. Wpływa na motorykę i wzrok. |
| NORADRENALINA | ACETYLOCHOLINA |
| koncentracja | uczenie się |
| Obkurcza obwodowe naczynia krwionośne i zwiększa przepływ krwi. Wpływa na uwagę i szybkość reakcji. | Wpływa na jakość myślenia, pamięć i uczenie się. Stymuluje pracę mięśni. Związana ze skupieniem i pobudzeniem. |
| DOPAMINA | KWAS GLUTAMINOWY |
| motywacja | pamięć |
| Daje poczucie przyjemności, związana z uzależnieniami. Powoduje chęć ponownego działania w celu osiągania przyjemności. | Najpopularniejszy neuroprzekaźnik w organizmie. Odpowiada za pamięć i uczenie się. Reguluje rozwój i tworzenie nowych połączeń nerwowych. |
| SEROTONINA | ENDORFINA |
| nastrój | euforia |
| Przyczynia się do dobrego nastroju i poczucia przyjemności. Nie motywuje. Ćwiczenia i światło słoneczne wpływają na jej produkcję. | Uwalniana podczas wysiłku fizycznego, seksu i podniecenia. Powoduje euforię, dobre samopoczucie i odporność na ból. |
| Epinefryna (adrenalina) |
|---|
| Adrenalina to hormon strachu-walki-ucieczki, który jest uwalniany do krwi przez nadnercza. Jest to stymulująca klasa neuroprzekaźników, ponieważ pobudza ośrodkowy układ nerwowy. Jeśli we krwi znajduje się zbyt dużo adrenaliny, może to prowadzić do wysokiego ciśnienia krwi, lęku, bezsenności i zwiększonego ryzyka udaru. Jeśli jednak jest zbyt mało adrenaliny, może to prowadzić do zmniejszenia podniecenia i niemożności odpowiedniej reakcji w sytuacjach stresowych, osłabiając właściwą reakcję na stres. Adrenalina stosowana jest w przypadkach zatrzymania krążenia krwi niezależnie od mechanizmu. Ma działanie pobudzające kurczliwość mięśnia sercowego i poprawiające przewodnictwo bodźców w sercu. |
| Norepinefryna (noradrenalina) |
|---|
| Ten neuroprzekaźnik, wytwarzany w nadnerczach, jest naturalnie występującym hormonem, znanym również jako noradrenalina. Jest to neuroprzekaźnik pobudzający, ponieważ stymuluje ciało i mózg do działania Jej wydzielanie jest najniższe podczas snu. W stanie czuwania jej stężenie zwiększa się o 180%. Osiąga znacznie wyższe poziomy w sytuacjach stresu oraz niebezpieczeństwa (reakcja walcz lub uciekaj). W mózgu noradrenalina zwiększa pobudzenie i czujność, wspiera czuwanie, zapamiętywanie i przypominanie sobie oraz zwiększa koncentrację. Odpowiada też za niepokój i lęk, którego nadmiar prowadzi do zaburzeń lękowych. W reszcie ciała noradrenalina przyspiesza rytm serca i podnosi ciśnienie krwi, powoduje uwolnienie zmagazynowanej glukozy, zwiększa dopływ krwi do mięśni szkieletowych, redukuje dopływ krwi do układu pokarmowego. Dodatkowo blokuje opróżnianie pęcherza moczowego i hamuje perystaltykę jelit i pracę żołądka. Jeśli poziom noradrenaliny jest zbyt wysoki, może to prowadzić do wysokiego ciśnienia krwi, nadmiernego pocenia się i niepokoju. Niski poziom tej substancji chemicznej może oznaczać, że poziom energii jest niższy, brakuje koncentracji, a także może przyczyniać się do depresji. |
| Dopamina |
|---|
| Dopamina to ważny neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez dopaminergiczne neurony ośrodkowego układu nerwowego. Odgrywa odmienną rolę w zależności od miejsca swego działania: ● w układzie pozapiramidowym jest odpowiedzialna za napęd ruchowy, koordynację oraz napięcie mięśni – w chorobie Parkinsona występuje niedobór dopaminy, ● w układzie limbicznym jest odpowiedzialna za procesy emocjonalne, wyższe czynności psychiczne oraz w znacznie mniejszym stopniu procesy ruchowe, ● w podwzgórzu jest związana głównie z regulacją wydzielania hormonów, zwłaszcza prolaktyny i gonadotropin. Dopamina jest neuromodulatorem, zaangażowanym w nagradzanie, motywację i uzależnienia. Nadmiar dopaminy może powodować zachowania konkurencyjne, agresję, słabą kontrolę nad impulsami, prowadzić do hazardu i uzależnień. Przypisuje się dopaminie pełnienie funkcji hormonu przyjemności, co nie jest jednak poparte wiarygodnymi źródłami. |
| Serotonina |
|---|
| Serotonina pełni rolę zarówno neuroprzekaźnika, jak też hormonu. Jest istotna w kontrolowaniu nastroju i dlatego może wpływać na poziom przeżywania przyjemności. Serotonina jest również ważna w regulowaniu lęku, apetytu, kontrolowaniu bólu i cyklów snu. Serotonina jest produkowana głównie w błonie śluzowej jelit, ale jest też wytwarzana w jądrach szwu w pniu mózgu. Współdziałając ze swoim metabolitem – melatoniną, reguluje sen. Reguluje apetyt (zmniejsza go po spożyciu węglowodanów, zaś zwiększa po spożyciu białek) oraz temperaturę ciała i ciśnienie krwi. Powoduje także skurcz mięśni gładkich (naczyń krwionośnych, oskrzeli, macicy i jelit). Niedobór serotoniny może być powiązany z depresją, smutkiem, zmęczeniem, myślami samobójczymi i lękiem. Odgrywa zatem rolę w przyczynach wielu problemów ze zdrowiem psychicznym. Zespół serotoninowy to stan, w którym w mózgu występuje zbyt dużo serotoniny. Może to być spowodowane reakcją na leki, prowadzącą do objawów niepokoju, halucynacji i splątania, w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci. Czytaj więcej |
| GABA |
|---|
| GABA czyli kwas γ (gamma)-aminomasłowy to główny przekaźnik hamujący w układzie nerwowym. Receptory GABA są obecne niemal w każdej komórce nerwowej. Główne działanie w organizmie to: uspokajające, anksjolityczne, przeciwdrgawkowe, miorelaksacyjne i hamujące. Jego główne funkcje to regulowanie lęku, wzroku i kontrola motoryczna. Ludzie, którzy nie mają wystarczającej ilości GABA, mogą mieć osłabioną kontrolę impulsów, która może prowadzić do drgawek i epilepsji. Brak GABA może również powodować problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak choroba afektywna dwubiegunowa i mania. Jeśli jednak jest zbyt dużo GABA, może to spowodować hipersomnię (nadmierną senność) i ogólny brak energii. |
| Acetylocholina |
|---|
| Jest neuroprzekaźnikiem syntetyzowanym w neuronach cholinergicznych. Występuje zarówno w ośrodkowym układzie nerwowym, jak i przywspółczulnym układzie nerwowym. Acetylocholina pobudza mięśnie szkieletowe. Powoduje także rozszerzenie naczyń krwionośnych, przez co obniża ciśnienie tętnicze krwi. Jednocześnie zmniejsza częstość akcji serca oraz siłę jego skurczu. Odpowiada za pamięć i uczenie się. Zbyt niski poziom acetylocholiny powoduje problemy z pamięcią i osłabia zdolność do uczenia się. Obniżony poziom tego neuroprzekaźnika związany jest także z demencją i chorobą Alzheimera. Ma też wpływ na stymulację organizmu, neuroplastyczność i wzrost motywacji do działania, oraz na niektóre fazy snu. |
| Kwas glutaminowy |
|---|
| Kwas L-glutaminowy jest ważnym neuroprzekaźnikiem pobudzającym w korze mózgowej ssaków. Uczestniczy w przemianach azotowych, poprzez przemianę w glutaminę. Jest stosowany w leczeniu schorzeń układu nerwowego. Niedobór glutaminianu może zwiększać ryzyko rozwoju chorób związanych z funkcjami poznawczymi np. choroby Alzheimera. Nadmierny poziom glutaminianu może powodować występowanie uszkodzeń oraz obrzęków w obrębie neuronów. Nadmiar glutaminianu w organizmie występuje u osób cierpiących na epilepsję. Wyższego stężenia tego aminokwasu występuje w tkankach zarówno przed, jak i w trakcie napadu drgawkowego, szczególnie w ognisku padaczkowym. Przyczyną nadmiernej aktywności kwasu glutaminowego u epileptyków są zmiany funkcjonowania receptorów NMDA i AMPA. Kwas glutaminowy jest zaangażowany w funkcje poznawcze, łącząc obwody mózgowe związane z pamięcią, uczeniem się i percepcją. Zdolność ta jest zależna od wpływu glutaminianu na plastyczność synaptyczną. |
| Endorfiny |
|---|
| Endorfiny do endogenne morfiny, mają działanie zbliżone do opioidów. wywołują dobre samopoczucie i zadowolenie z siebie oraz generalnie wywołują wszelkie inne stany euforyczne (tzw. hormony szczęścia). Tłumią odczuwanie drętwienia i bólu. Endorfiny są wydzielane w organizmie pod wpływem śmiechu, rywalizacji (wysiłku w to wkładanemu – euforia biegacza), niedotlenienia, pikantnych przypraw, opalania, orgazmu, czekolady i niektórych substancji psychoaktywnych. Najwięcej receptorów endorfin jest w mózgu, w ośrodkach odpowiedzialnych za doświadczanie przyjemności i uczucia. W eksperymentach na szczurach wykazano, że elektryczna stymulacja tych miejsc budzi w zwierzętach doznania tak intensywnej ekstazy, że wolą paść z wyczerpania niż przerwać doświadczanie tego. |
ROLA SKŁADNIKÓW DIETY W SYNTEZIE WYBRANYCH NEUROTRANSMITERÓW – pdf
