Dopaminę nazywa się hormonem szczęścia. Jest organicznym związkiem chemicznym występującym w organizmie człowieka. Potocznie utożsamia się ją z dużą energią i dobrym samopoczuciem (neuroprzekaźnik przyjemności).
Jest wytwarzana i uwalniana do organizmu przez neurony dopaminergiczne w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Działa poprzez swoiste receptory, których odkryto pięć typów. Może odgrywać różną rolę w zależności od ich umiejscowienia. Zarówno jej niedobór jak i nadmiar może mieć negatywny wpływ na zachowanie i samopoczucie człowieka. Np. jej niedobór jest skorelowany z chorobą Parkinsona. Nie jest jednak jasne, czy jej niedobór jest skutkiem choroby, czy choroba jest skutkiem niedoboru tego neuroprzekaźnika.
Większość substancji uzależniających powoduje patologiczny wzrost stężenia dopaminy w przedniej części mózgu. Gdy odstawiamy narkotyk, następuje nagły spadek poziomu dopaminy, co skutkuje depresją lub dysforią. Stąd głód narkotyczny czyli silne pragnienie ponownego użycia narkotyku. Jednak niewielki, kontrolowany wzrost poziomu dopaminy spowoduje lepszy nastrój, wzrost energii i chęci działania.
Nieprawidłowy poziom dopaminy jest związany z następującymi chorobami:
- Choroba Parkinsona,
- schizofrenia,
- pląsawica Huntingtona,
- zaburzenia hormonalne,
- ADHD,
- depresja,
- uzależnienia.
Bezpośrednim prekursorem dopaminy jest L-DOPA, która jest syntezowana z występujących w organizmie – tyrozyny i fenyloalaniny. Z dopaminy tworzone są noradrenalina i adrenalina. Rozkład dopaminy (i innych katecholamin) powoduje monoaminooksydaza (MAO – MAO-A i MAO-B). Leki wiążące się z MAO (inhibitory MAO czyli iMAO) sprawiają, że dopamina wolniej jest rozkładana i pozostaje jej więcej w organizmie. Dlatego w chorobie Parkinsona używa się m.in. tych inhibitorów, np. selegiliny. Selegilina jest też lekiem przeciwdepresyjnym. Oznacza to, że wzrost poziomu dopaminy (a prawdopodobnie też innych neuroprzekaźników) powoduje zmniejszenie lub nawet likwidację objawów depresji.
Dopamina jest neuroprzekaźnikiem, który jest jednocześnie hamujący i pobudzający. Zależy to od rodzaju receptora, z którym się łączy i jego umiejscowienia w organizmie.
Objawy niedoboru dopaminy
- Zmęczenie,
- stany depresyjne, brak motywacji,
- lękliwość, introwersja, niskie libido,
- stan ciągłego napięcia,
- problemy z pamięcią,
- większa wrażliwość na ból.
W ADHD dopamina działa paradoksalnie, czyli na odwrót niż u większości ludzi. U tych osób dopamina (podobnie jak stymulanty – amfetamina i metylofenidat) działa uspokajająco – w terapeutycznych dawkach.
Dopamina a serotonina
Dopaminę i serotoninę nazywa się hormonami szczęścia. Jakie są więc różnice pomiędzy nimi? Dopamina odpowiada za stan, który możemy określić jako szczęście, które możemy osiągnąć w przyszłości. Najwyższy poziom dopaminy występuje przed samym orgazmem – oznacza to, że wykonujemy duży wysiłek aby osiągnąć rezultat – orgazm. Po jego osiągnięciu poziom dopaminy gwałtownie spada. Serotonina odpowiada za stan jest mi dobrze, niczego więcej nie potrzebuję. Ale nie daje motywacji do działania.
Jak zwiększyć poziom dopaminy
- Regularny wysiłek fizyczny,
- dieta bogata w białko dostarcza prekursorów neuroprzekaźnika,
- rezygnacja z nadmiaru tłuszczów,
- witaminy i minerały: magnez, żelazo, witaminy B6 i D3, kwas foliowy,
- regularny i wystarczająco długi sen,
- światło słoneczne,
- medytacja (i koncentracja),
- nowe wyzwania (i ich realizacja),
- niektóre leki.
Poziom dopaminy można też podnieść szybko i na krótko. Tak jak wspomniano wyżej, niektóre z leków lub narkotyków powodują szybki wzrost poziomu dopaminy. Jest to jednak okupione późniejszym równie szybkim spadkiem jej poziomu. Także cukier potrafi skutecznie podnieść poziom tego neuroprzekaźnika. Doraźnie. Natomiast regularne i w nadmiarze używanie cukru powoduje stały spadek ilości dopaminy w organizmie. Leki zawierające dopaminę.
