Pobudka – wiadomości – kawa – pośpiech – media społecznościowe – praca – obiad przy biurku – praca – spotkania – pośpiech – media – dom – kolacja (z telewizją) – komputer – film – spanie – pobudka…
Dla wielu ludzi powyższy ciąg zdarzeń brzmi znajomo. Może nie dokładnie tak, i jest to trochę przerysowane, ale coś w tym jest. Ten natłok informacji i wydarzeń, ciągły pośpiech, to życie wielu z ludzi, którzy nie chcą zostać z tyłu. Ta mnogość współczesnych wyzwań sprawia, że wielu ludzi sięga po środki, które mogą pomóc im w tej pogoni na szczyt. Po coś, co doda więcej energii, poprawi pamięć, powalczy z sennością i poprawi nastrój, gdy wszystko wali się na głowę.
Ludzie zawsze używali środków i sposobów, które mogły pomóc im zdobyć przewagę nad innymi. Albo chociaż zniwelować straty wynikające z własnych ograniczeń. Czy to żeń-szeń z Chin, czy Yerba Mate z Ameryki Południowej – od zawsze środki tego typu były poszukiwane i mile widziane. Jeśli tylko zwiększały nasze możliwości i wydajność.
Nootropy (lub inteligentne leki) słusznie zostały zauważone jako naturalne lub syntetyczne substancje używane do poprawy sprawności umysłowej i jako dające nam dodatkową moc. Ponieważ niektóre ze stymulantów mogą być bardzo uzależniające – nie wspominając o niebezpiecznych skutkach ubocznych – przedstawimy Wam tutaj bezpieczną dla nich alternatywę.
Czym są nootropy?
Nootropy, zwane również inteligentnymi lekami, to naturalne lub syntetyczne związki, które poprawiają pracę naszego mózgu. Mogą one pomóc nam myśleć w jaśniejszy sposób, dodać nam energii (jak stymulanty), zwiększyć koncentrację, poprawić wydajność poznawczą (czyli poprawić percepcję i zdolność uczenia się), a nawet sprawić, że zwyczajnie poczujemy się lepiej.
Nootropy działają poprzez zwiększenie przepływu krwi do mózgu, wzmocnienie sygnałów pomiędzy neuronami i zwiększenie produkcji neuroprzekaźników, dzięki czemu nasze mózgi działają bardziej wydajnie. Te inteligentne leki mogą nawet potencjalnie chronić nasze mózgi i ciała przed chorobami takimi jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona i pląsawica Huntingtona. Chociaż środki nootropowe być może nie czynią nas „mądrzejszymi” w dosłowny sposób, z pewnością mogą pomóc nam myśleć i funkcjonować na wyższym poziomie.
Krótka historia nootropów
Słowo nootropy pochodzi od połączonych dwóch słów ze starożytnej Greki. Jedno to noos, czyli umysł a drugie to trepin, czyli zginać (a w tym wypadku raczej wyginać). Dr. Corneliu E. Giurgea, ojciec nootropów, po raz pierwszy użył tego słowa w 1970 roku, kiedy jako pierwszy dostrzegł w jaki sposób Piracetam działa na ludzki mózg – poprawia pamięć.
To właśnie Dr. Giurgea jest odkrywcą nootropowych właściwości Piracetamu – pierwszego oficjalnie zarejestrowanego leku na poprawę pamięci. I to właśnie on stworzył pierwszą listę wytycznych dla substancji, które teraz nazywamy nootropami.
Nootropy mogą być pochodzenia naturalnego lub pochodzić z syntez laboratoryjnych. Ale bez względu na ich pochodzenie powinny spełniać te warunki:
- poprawiać pamięć i zdolność uczenia się,
- zmniejszać rozproszenie i wzmacniać jasność umysłu,
- chronić neurony przed uszkodzeniem,
- nie mogą być neurotoksyczne i nie mieć albo mieć bardzo mało skutków ubocznych.
Nootropy w chwili obecnej
Nootropy zyskały popularność ze względu na postępy w biotechnologii i umieszczenie ich w popkulturze. Najbardziej popularnym przykładem nieistniejącej substancji, usprawniającej mózg i działającej niemal jak cudowna pigułka jest wymyślona NTZ-48 z filmu Limitless (po Polsku Jestem Bogiem). Rzeczona pigułka NTZ-48 pozwala bohaterowi osiągnąć niesamowite zdolności intelektualne i nie tylko. Czy coś takiego jest realnie możliwe? Odpowiedź jest dosyć prosta – w tej chwili nie. Magia filmu nie przekłada się na życie codzienne.
Nie ma pigułek szczęścia czy pigułek, które będą za nas pracować. To filmowa bajka. Nootropy jednak wyraźnie (albo subtelnie) mogą poprawić nasze funkcjonowanie. Dzięki lekom nootropowym możemy jaśniej i szybciej myśleć, mieć lepszą pamięć – zarówno długotrwałą jak i epizodyczną, szybciej reagować i dłużej utrzymywać stan czujności. To jest jak najbardziej możliwe.
Korzyści płynące z używania nootropów
Ci którzy lubią kawę i są uzależnieni od kofeiny, będą też wiedzieli jak mogą na nich działać nootropy. Są one w stanie pobudzić równie skutecznie jak espresso, dać motywację, poprawić samopoczucie, a dodatkowo nie dawać poczucia wyprania, które często ma miejsce, gdy kawa przestaje działać. Dodatkowy bonus to brak trzęsących się rąk i kołatania serca, jakie często ma miejsce po przedawkowaniu kofeiny.
Generalnie udowodniono, że środki nootropowe są bezpieczne w użyciu i nie uzależniają, ale nie oznacza to, że są idealne dla każdego. Nawet naturalne substancje mogą mieć skutki uboczne i uzależniać, jeśli nie są używane zgodnie z zaleceniami lub jeśli chorujesz.
Zebraliśmy tutaj wszystkie podstawowe i niezbędne informacje o substancjach nootropowych i ich działaniu na ludzki organizm.
Zlikwiduj poranne zamulenie
Bez względu na to, czy zdajesz sobie z tego sprawę, czy nie, prawdopodobnie doświadczyłeś kiedyś brain foga (dosłownie mgła mózgowa, bardziej pasuje termin zamulenie): nie jesteś w stanie jasno myśleć, masz problemy z podejmowaniem decyzji, trudno jest mówić, masz problem z zapamiętywaniem informacji. Może to być spowodowane wieloma czynnikami, w tym brakiem snu, niedoborem składników odżywczych, brakiem ruchu, a nawet środowiskiem. Generalnie chodzi o niezdrowy tryb życia.
Nootropy pomagają wyszorować umysł z tego zamulenia, poprawiając dopływ krwi do mózgu. Oznacza to, że więcej składników odżywczych i tlenu może się tam dostać, pomagając poprawić zdrowie neuronów i zapewniając korzyści poznawcze.
Mózg karmiony wysokiej jakości „paliwem” będzie lepiej pracował.
Popraw swoją pamięć
Na pamięć może wpływać wiele różnych rzeczy – brak snu, stres, choroby itd. Nootropy mają zdolność pobudzania mózgu we właściwy sposób, stymulując go do aktywnej pracy i uwalniania jego potencjału. Nootropy mogą również zmniejszać stan zapalny mózgu, który niektórzy eksperci łączą z chorobą Alzheimera i innymi chorobami neuronów.
Skup się!
Niezwykle łatwo jest nam się rozproszyć wszystkimi “błyskotkami” z Internetu, telewizji, czy z jakiegokolwiek innego źródła. To skutecznie potrafi niszczyć naszą produktywność i psuć krew. Dodatkowo zły nastrój i niedobory snu również skutecznie mogą przeszkadzać w koncentracji na wykonywanych zadaniach.
Kiedy nasz mózg funkcjonuje we właściwy sposób, mamy większą szansę na sukces. Tak więc zapewnienie odpowiedniego przepływu krwi do mózgu (poprzez ćwiczenia lub nootropy) jest jednym ze sposobów na lepsze skupienie i koncentrację.
Dodaj energii
Poczucie zmęczenia – permanentne lub od czasu do czasu to problem wielu przepracowanych ludzi. Trzeba sobie z tym jakoś poradzić. W przeciwnym wypadku zaczną pojawiać się kolejne problemy. A skończy się… źle.
Niski poziom energii może wynikać z różnych czynników. Generalnie często chodzi o niezdrowy sposób życia. Na ogół jest to brak snu, nieodpowiednia dieta, brak wysiłku fizycznego, stres wynikający z pracy, szkoły lub życia osobistego itd. Ale też organiczne powody mogą powodować utratę energii – różnego rodzaju stany zapalne, choroby lub schorzenia psychiczne, niedobory hormonów czy neuroprzekaźników. Nootropy mogą pomóc w unormowaniu pracy organizmu. I dadzą nam na tyle przestrzeni w głowie, że będziemy mogli bardziej świadomie zająć się swoim życiem i jego dobrostanem.
Poradź sobie z lękiem
Funkcjonowanie na ciągłym lęku lub niepokoju może podnosić tętno, poziom hormony stresu (kortyzol), powodować bóle głowy, nadmierną potliwość, obniżać samoocenę i powodować chęć ucieczki. Nootropy mogą pomóc, uspokajając umysł i dając poczucie kontroli nad tym, co się wydarza. A to będzie prowadzić do zmniejszenia lub likwidacji objawów wegetatywnych lęku.
Zmniejszenie lęku uwalnia dużo wewnętrznej energii i odciąża psychicznie. Tą uzyskaną moc można spożytkować na robienie tego, co chcesz a nie tego, co musisz. Skutkuje to też lepszym snem, większą chęcią do życia i zwykłym (ale nie zwyczajnym) zadowoleniem.
Długowieczność
Badania naukowe sugerują, że nootropy mogą mieć podobne działanie jak leki stosowane w leczeniu chorób związanych z wiekiem. Nootropy, chroniąc a może też naprawiając komórki nerwowe i przyczyniając się do ich wzrostu, sprawiają, że organizm lepiej funkcjonuje. A to jedna z przyczyn długiego i dobrego życia.
Pomagając składnikom odżywczym i większej ilości tlenu dostać się do mózgu, nootropy mogą zmniejszyć, a nawet naprawić takie rzeczy, jak uszkodzenia komórek i stany zapalne. Nie, leki nootropowe to nie panaceum na wszystkie problemy. Ale mogą pomóc doprowadzić Cię do takiego stanu, w którym będziesz bardziej chętny do zajmowania się swoim zdrowiem, mając poczucie, że ma to sens.
(Nie)kompletna lista nootropów
Istnieje ponad 80 różnych substancji, które można sklasyfikować jako nootropy, w tym witaminy, aminokwasy, przeciwutleniacze, leki i zioła.
Należy pamiętać, że nie wszystkie nootropy są takie same, a efekty mogą być różne u różnych osób. Niektóre z tych substancji mogą być dostępne jedynie na receptę, a nawet nie być legalna w niektórych krajach.
Nie udzielamy tutaj porad medycznych i zawsze, gdy masz wątpliwości, skonsultuj się z kompetentną osobą, np. z lekarzem. Zwłaszcza, gdy już przyjmujesz jakieś leki na receptę lub inne, jesteś w ciąży, karmisz piersią i w innych przypadkach. Niektóre związki mogą nie działać dobrze ze sobą lub z lekami. Mogą też negatywnie działać w Twoim indywidualnym przypadku, ze względu na Twój metabolizm lub inne czynniki.
Modafinil i inne “finile”
Modafinil jest syntetycznym lekiem, sprzedawanym na receptę, który od kilkudziesięciu lat jest stosowany w leczeniu zaburzeń snu, takich jak narkolepsja. Badania pokazują, że ma niesamowite właściwości, jeśli chodzi o utrzymywanie stanu czujności, a nawet może poprawić wyższe funkcje poznawcze, takie jak podejmowanie decyzji i uczenie się.
Jest to jeden z najpopularniejszych „inteligentnych leków”, ponieważ wiadomo, że skutecznie poprawia funkcje poznawcze bez powodowania wielu skutków ubocznych.
Ma też kilka analogów, takich jak Armodafinil, Adrafinil, FL-modafinil.
Flmodafinil jest podobny do Modafinilu. Zawiera jednak dołączone atomy fluoru. Jest też silniejszy (używa się go w mniejszych dawkach) niż Modafinil. I jest dostępny bez recepty. Użytkownicy zgłaszają mniej skutków ubocznych podczas przyjmowania FL-modafinilu w porównaniu z Modafinilem. Podobnie do niego działają też Armodafinil i Adrafinil.
Możliwe skutki uboczne: ból głowy, zawroty głowy, problemy żołądkowe, lęk i suchość w ustach, a rzadziej mogą pojawiać się bóle mięśni, osłabienie, wysypki skórne i kołatanie serca.
Racetamy (syntetyczne leki)
Racetamy to rodzina co najmniej kilku leków nootropowych. Są podobne do siebie, ale każdy działa w trochę inny sposób i różne może też być dawkowanie. Zwróć na to szczególną uwagę! Chociaż ta grupa nootropów jest dosyć bezpieczna, to dawki poszczególnych substancji mogą być kilkaset razy większe/mniejsze!
Aniracetam
Aniracetam jest w niektórych krajach lekiem przepisywanym na receptę. Stosuje się w wypadku zaburzeń poznawczych, przy problemach z pamięcią lub ADHD, czyli zbytnim rozproszeniu i problemach z utrzymaniem uwagi. Czas jego półtrwania w organizmie jest krótszy niż w wypadku Piracetamu.
Niektóre efekty uboczne: bezsenność, bóle głowy, problemy żołądkowe.
Fenylopiracetam
Fenylopiracetam nie jest jeszcze dobrze przebadany, ponieważ to jeden z nowszych racetamów. Niektórzy z użytkowników twierdzą, że poprawia pamięć, ułatwia uczenie się i poprawia też nastrój, co czyni go nietypowym antydepresantem. Skutecznie też likwiduje lęki.
Możliwe działania niepożądane: zgłaszano bóle głowy, problemy żołądkowe i drażliwość, ale występują one bardzo rzadko.
Piracetam
Piracetam został stworzony przez rumuńskiego chemika i psychologa Corneliu E. Giurgea w Petersburgu w Związku Radzieckim. Jego zadaniem miała być pomoc kosmonautom w przetrwaniu trudnego czasu na orbicie okołoziemskiej. Piracetam poprawia zarówno pamięć epizodyczną (krótkotrwałą) jak i pamięć długotrwałą. Robi to prawdopodobnie zwiększając poziom acetylocholiny i chroniąc komórki nerwowe. Powoduje też dostarczanie do neuronów więcej glukozy – paliwa dla mózgu.
Możliwe skutki uboczne: problemy ze snem, drażliwość. Można jednak dodać, że skutki uboczne występują prawie wyłącznie przy używaniu bardzo dużych dawek Piracetamu.
Istnieje wiele nootropów będących pochodnymi Piracetamu. Mają różne działanie i różne dawkowanie. Są to m. in. Coluracetam, Oxiracetam, Pramiracetam, Fasoracetam, Nefiracetam, Omberacetam (Noopept), i inne.
Lista racetamów
Pełna porównawcza lista racetamów >>>
PRL-8-53 (nootrop na skuteczne uczenie się)
Pozwala zwiększyć poziom koncentracji i poprawia pamięć. Został opracowany i opatentowany w latach 70. Do dziś nie są dokładnie znane jego mechanizmy działania. Jest owiany mgłą tajemnicy i poszukiwany przez fanatyków podkręcania mocy mózgu. Patenty na niego wygasły, więc koncernom nie opłaca się go badać i testować. W badaniach na ludziach osoby, które dostawały PRL-8-53 zapamiętywały znacznie więcej informacji niż grupa kontrolna. Od tamtego czasu nikt nie prowadzi dalszych badań.
Jest boosterem dopaminy i apomorfiny.
L-teanina (pochodzenia naturalnego)
L-teanina to naturalnie występujący aminokwas. Występuje w zielonej i czarnej herbaty, czarnej herbacie i niektórych grzybach. Wykazano, że ma pozytywny wpływ na lęk, funkcje poznawcze i funkcjonowanie samego mózgu. L-teanina może wpływać na neuroprzekaźniki w mózgu, w tym serotoninę i dopaminę. Najkorzystniejsze efekty przynosi połączenie l-teaniny z kofeiną.
Możliwe skutki uboczne: bóle głowy, senność, obniżenie ciśnienia krwi.
Żeń-Szeń (Panax Ginseng)
Żeń-szeń to naturalny środek nootropowy, który powszechnie znany jest z tego, że poprawia funkcje poznawcze i pamięć długotrwałą. Jest używany jako lekarstwo w Azji od tysięcy lat. Jego popularność stworzyła duży rynek żeń-szenia, co doprowadziło do zróżnicowanej jakości składników aktywnych w suplementach diety. To bardzo utrudnia ustalenie standardowej dawki.
Możliwe skutki uboczne: nadpobudliwość i zmiany hormonalne.
Różaniec górski (Rhodiola Rosea)
Rhodiola Rosea to adaptogen, stosowany od wieków w celu zmniejszenia fizycznych i chemicznych skutków stresu, zmniejszenia lęku, poprawy nastroju i złagodzenia zmęczenia w sytuacjach stresowych. Ciekawostką jest to, że rośnie naturalnie w polskich Sudetach i Karpatach. Różaniec sprzedawany w sklepach w całości pochodzi z upraw.
Możliwe skutki uboczne: zawroty głowy, suchość w ustach, problemy ze snem
Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo Biloba)
Miłorząb dwuklapowy ma właściwości poprawiające pamięć i ogólne funkcjonowanie mózgu. Często stosowany razem z żeń-szeniem.
Bacopa Monnieri (Bakopa drobnolistna)
Bardzo popularny roślinny nootrop poprawiający pamięć i uczenie się. Ma jednak wiele innych prozdrowotnych właściwości. W indyjskiej Ajurwedzie Bakopa znana jest od tysięcy lat.
Hupercyna-A
Hupercyna A jest alkaloidem pochodzenia roślinnego, wyizolowanym z rośliny z gatunku Huperzia serrata. Jest związkiem roślinnym od dawna wykorzystywanym w tradycyjnej medycynie Chin. Ma silne działanie neuroprotekcyjne i poprawia zdolności uczenia się. Stosowana jest również jako suplement przedtreningowy przez sportowców. Poprawia wydolność organizmu.
Kurkumina
Kurkuma pochodzi z Azji. I tam jest znana od tysięcy lat i używana w tradycyjnej medycynie Indii. Ze względu na obecność składników aktywnych, kurkumę uważa się za środek o działaniu przeciwzapalnym, przeciwnowotworowym, żółciopędnym, a także oczyszczającym.
Jest środkiem pochodzenia naturalnego wykorzystywanym w leczeniu depresji – hamuje działanie monoaminooksydazy (MAO), czyli enzymu rozkładającego neuroprzekaźniki monoaminowe (serotoninę, noradrenalinę oraz dopaminę). W efekcie otrzymuje się ich wyższe stężenie w mózgu. Koniecznie brać z piperyną (pieprz czarny).
Skutki uboczne: problemy żołądkowe i wątrobowe.
Inne nootropy
Inne, nie wymienione tutaj nootropy. Ich lista nie jest kompletna, skupiamy się jednak tylko na naszym zdaniem najciekawszych.
Zwiększ możliwości nootropów
Procesy biochemiczne zachodzące w ciele dążą do homeostazy, czyli równowagi. Ten praca przebiega bez końca aż do śmierci. Zawsze czegoś jest za dużo albo za mało i organizm próbuje to wyrównać albo skompensować czymś innym. Nadużywanie każdej substancji będzie prowadziło do reakcji obronnej organizmu. Nie inaczej jest z nootropami.
Gdy dostarczymy ich za dużo, to będzie rosła tolerancja na nie. Czyli organizm będzie się bronił i będziemy potrzebowali coraz większych dawek. Czasami tolerancja rośnie bardzo powoli, czasami szybko. Receptory w komórkach zaczną być mniej wrażliwe na dostarczane substancje i trzeba zwiększać dawki aby osiągnąć oczekiwany efekt. Na szczęście dla nas tolerancja na nootropy na ogół rośnie powoli. Jednak rośnie. I co wtedy robić?
Jednym ze sposobów jest używanie ich doraźnie lub w krótkich ciągach. Po zakończeniu takiego ciągu możemy zmienić naszą substancję na inną, o podobnym działaniu. To powinno zresetować tolerancję organizmu na naszą substancję. Dzięki temu po pewnym czasie (jaki to czas – zależy od konkretnej substancji) będziemy mogli powrócić do początkowych dawek. Na szczęście dla fanów nootropów, wiele z nich można brać miesiącami, jeśli tylko dawki są lecznicze, czyli rzeczywiście pomagają.
Kolejną bardzo ważną ale niedocenianą rzeczą jest synergia, czyli łączenie dwóch lub więcej substancji. Zdarza się, że moc działania jest wtedy większa, niżby wychodziło to z prostego dodawania. Czasem 2+2 równa się więcej niż 4. Warto czytać opinie użytkowników, którzy eksperymentują na sobie samych.
Chodzi o równowagę
Suplementacja nootropami to tylko dodatek do zdrowego życia. Bez zapewnienia swojemu ciału i umysłowi dogodnych warunków, podawanie nootropów będzie jak klejenie plastra na złamaną nogę. Jeśli bierzemy inteligentne leki, to sami powinniśmy się wykazać inteligencją i zapewnić sobie kilka podstawowych warunków, dzięki którym leki będą miały żyzny grunt, na którym będą mogły dobrze wyrosnąć. I dopiero wtedy wskoczymy na wyższy poziom.
Trzeba wyrobić w sobie zdrowe nawyki, w czym nootropy mogą pomóc, ale ich nie zastąpią. Leki takie jak Aniracetam czy PRL-8-53 mogą nam w tym pomóc. Przeniosą nas na poziom, z którego będzie można łatwiej pracować nad sobą. Jeśli jednak nie wykonamy swojej pracy, upadek może być nieprzyjemny.
Poniżej kilka prostych i ogólnych rad dotyczących całości życia. Nie są to sztywne reguły ale raczej wskazówki, które możemy zmieniać w zależności od sytuacji, w której się znajdujemy i braków, które mamy:
Odżywianie:
- Używaj żywności jak najmniej przetworzonej
- Sam przygotowuj swoje posiłki
- Jedz świeże owoce i warzywa
- Pij dużo wody, herbaty i innych płynów bez cukru
- Unikaj alkoholu, cukru i nikotyny
Ruch:
- Ponad 30 min. wysiłku fizycznego dziennie
- Używaj schodów zamiast windy
- Wybierz aktywność fizyczną, która sprawia Ci radość (rower, bieganie, taniec, siłownia…)
- Lepiej mało niż nic. Lepiej dużo niż mało. Zacznij nawet od 10 minut aktywności fizycznej, stopniowo ten czas zwiększaj
Zdrowie umysłowe:
- Otaczaj się dobrymi, których lubisz i którzy Ciebie lubią
- Skoncentruj się bardziej na dawaniu niż braniu
- Spróbuj medytować lub wyciszyć się w inny sposób
- Wyznaczaj sobie realistyczne cele i nagradzaj siebie za ich osiąganie
- Jeśli sam nie dajesz rady, proś o pomoc
Potencjał nootropów
Świat jest roszczeniowy. Ciągle oczekuje od Ciebie, żebyś robił różne rzeczy. Często ponad Twoje siły. Jeśli godzisz się na to ale nie jesteś w stanie sprostać wygórowanym wymaganiom, na pomoc przychodzą środki nootropowe. Jednak zanim radośnie zaczniesz wspomagać się nootropami, sprawdź stan swojego zdrowia, skonsultuj się z lekarzem, zrób podstawowe badania. A potem dokonaj wyboru:
- Środki przepisywane na receptę mają udokumentowane działanie ale trudno je dostać.
- Nootropy syntetyczne, nie zatwierdzone przez oficjalną medycynę mogą mieć potężną moc ale często ich efekty nie są wystarczająco dobrze znane.
- Naturalne nootropy działają wolniej, ale mogą być skuteczniejsze w dłuższym terminie.
Gdybyś mógł w ciągu jednego dnia zrobić to, na co inni potrzebują dwóch albo trzech dni, to czy skorzystałbyś z nootropów, czyli tak zwanych smart drugs?
