Mezylan safinamidu (dostępny pod nazwą handlową Xadago®), pierwotnie opracowany jako PNU-151774E, to wysoce selektywny i odwracalny inhibitor monoaminooksydazy B (MAO-B), niedawno wprowadzony na rynek i obecnie zatwierdzony jako lek wspomagający lewodopę/karbidopę w leczeniu choroby Parkinsona. Biorąc pod uwagę, że jego mechanizmy działania wykraczają poza proste hamowanie MAO, ma on potencjał, aby oferować znaczące korzyści w różnych schorzeniach neuropsychiatrycznych i jako taki prawdopodobnie znajdzie w przyszłości nowe zastosowania. Jako prawdziwie nowoczesny inhibitor MAO, zwiększa on synaptyczny poziom dopaminy z imponującą selektywnością (około tysiąckrotnie bardziej selektywny dla MAO-B niż MAO-A w dawkach terapeutycznych).
Co ciekawe, chociaż mesylan safinamidu nigdy nie był specjalnie ukierunkowany jako potencjalny lek przeciwpadaczkowy, okazuje się, że posiada silne właściwości przeciwdrgawkowe, realizowane poprzez modulację glutaminianu za pomocą kanałów sodowych bramkowanych napięciem i blokadę kanałów wapniowych typu N. Ponadto stwierdzono, że wiąże się z receptorami Σ, wykazując wysokie powinowactwo do Sig1R, co poszerza jego spektrum jako leku przeciwdrgawkowego.
Chociaż wiadomo, że selegilina obniża poziom GABA poprzez hamowanie enzymu biorącego udział w jego metabolizmie (szczególnie w astrocytach), co może prowadzić do problematycznej bezsenności u niektórych osób, dzięki swojemu unikalnemu profilowi farmakologicznemu safinamid realnie zapobiega nadmiernemu uwalnianiu glutaminianu, co w świetle ostatnich badań może oferować nie tylko neuroprotekcję, ale także korzyści poznawcze i afektywne. Poprzez modulację receptora dopaminowego D2/D3 może potencjalnie zwiększyć ton dopaminergiczny bez nadmiernej stymulacji. Podwójne działanie dopaminergiczne (poprawiające nastrój) i glutaminergiczne (przeciwlękowe) safinamidu może pomóc w depresji związanej z chorobą Parkinsona. Badania kliniczne wykazują poprawę nastroju niezależnie od objawów motorycznych.
Niektóre doniesienia kliniczne sugerują, że w terapii skojarzonej mezylan safinamidu jako dodatek do SSRI może być skuteczny w przypadku depresji opornej na leczenie. W rzeczywistości można nawet powiedzieć, że safinamid jest inhibitorem MAO-B i stymulantem OUN w jednym, ponieważ zaobserwowano, że hamuje wychwyt zwrotny dopaminy i noradrenaliny przy stężeniu około 10 μM. Wydaje się, że działa w podobny, choć słabszy, sposób na serotoninę. Przypuszcza się również, że jego modulacja glutaminergiczna wspomaga funkcje wykonawcze u pacjentów z chorobą Parkinsona z wahaniami funkcji poznawczych typu „on-off”, i można wysnuć uzasadnione przypuszczenie, że jego unikalne podwójne działanie może być szczególnie korzystne dla osób z zaburzeniami neuroatypowymi (często współistniejącymi). Wzmocnienie dopaminy może poprawić koncentrację i funkcje wykonawcze w ADHD i zaburzeniach ze spektrum autyzmu (ASD), podczas gdy modulacja glutaminianu może zmniejszyć nadpobudliwość, nadmierne pobudzenie i drażliwość oraz zapobiec przeciążeniu sensorycznemu. Według niektórych badań na zwierzętach, jego działanie modulujące glutaminian może poprawić funkcję kory przedczołowej; wykazano również, że zmniejsza stres oksydacyjny i ekscytotoksyczność, potencjalnie spowalniając neurodegenerację (istotną dla wczesnej demencji).
Można powiedzieć, że safinamid posiada szeroki zakres potencjalnych zastosowań, które nie zostały jeszcze zbadane i w pełni zrozumiane. Weźmy na przykład jego właściwości przeciwpadaczkowe; po wstępnych badaniach przesiewowych wybrano safinamid ze względu na jego imponującą moc, szerokie spektrum działania i rewelacyjny profil bezpieczeństwa, co utorowało drogę do przetestowania jego skuteczności w pilotażowym badaniu klinicznym fazy 2. Dwunastotygodniowe badanie z udziałem trzydziestu ośmiu pacjentów z padaczką oporną na leczenie rozpoczęto od skromnej dawki 50 mg/dobę, stopniowo zwiększając ją do 300 mg/dobę. Biorąc pod uwagę, że 41% badanych odnotowało zmniejszenie liczby napadów o co najmniej połowę, określenie uzyskanych wyników mianem obiecujących jest pewnym niedopowiedzeniem. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę, że safinamid został opracowany głównie w celu leczenia choroby Parkinsona, nie przeprowadzono dalszych badań mających na celu sprawdzenie jego potencjału klinicznego w tej konkretnej dziedzinie.
Korzyści ze stosowania mezylanu safinamidu
- zapobiega ekscytotoksyczności;
- poprawa nastroju;
- zmniejszenie lęku;
- zmniejszenie stresu oksydacyjnego;
- może poprawiać funkcje wykonawcze;
- prawdopodobnie łagodzi objawy „długiego” COVID-19;
- możliwe wsparcie w leczeniu schorzeń neuroatypowych;
- ochrona przed neurodegeneracją;
- silne właściwości przeciwdrgawkowe.
Skutki uboczne
- nudności;
- bezsenność;
- zawroty głowy;
- hiperseksualność;
- dyskinezy (PD);
- halucynacje (rzadko);
- splątanie (rzadko).
Interakcje i przeciwwskazania
Chociaż można argumentować, że safinamid stosowany w połączeniu z dużymi dawkami leków z grupy SSRI/SNRI może potencjalnie powodować zespół serotoninowy, ryzyko wystąpienia takiego zdarzenia jest głównie teoretyczne w przypadku dawek safinamidu selektywnych wobec MAO-B. Mimo to zaleca się ostrożność.
Przy standardowym zakresie dawek terapeutycznych (nieprzekraczającym 100 mg/dobę) nie ma konieczności stosowania ograniczeń dietetycznych związanych z tyraminą.
Dawkowanie
W praktyce klinicznej początkowo stosuje się dawkę 50 mg (pojedyncza dawka doustna przyjmowana rano). W razie potrzeby dawkę można zwiększyć do 100 mg/dobę po upływie dwóch tygodni.
Jak wspomniano wcześniej, wczesne badania kliniczne oceniające skuteczność safinamidu jako potencjalnego leku przeciwdrgawkowego stosowały bardziej radykalne podejście, z maksymalną dawką ustaloną na poziomie 300 mg/dobę, co przyniosło korzystne rezultaty.
Z drugiej strony, safinamid wydaje się mieć szeroki margines terapeutyczny, ponieważ niższe dawki były również stosowane poza wskazaniami w celu poprawy nastroju i funkcji poznawczych, a w przypadku braku oficjalnych protokołów lub wytycznych, ogólnie przyjmuje się, że dawka 25–50 mg powinna być w tym celu wystarczająca w wielu, jeśli nie w większości przypadków.
