Apigenina jest flawonem występującym obficie w rumianku (matricaria chamomilla), pietruszce, selerze i wielu innych roślinach. Zwrócono na nią uwagę ze względu na jej działanie przeciwlękowe, przeciwzapalne, neuroprotekcyjne i potencjalne działanie nootropowe, głównie poprzez modulację receptorów GABA-A (zwłaszcza podtypów α-2, α-3), sygnalizację monoaminową i szlaki neurotroficzne (tj. BDNF).
Chociaż można by argumentować, że sama siła jego działania GABA-ergicznego wystarczyłaby, aby umieścić go w centrum uwagi, istnieje niuans w jej mechanizmach działania, który czyni ją cenną alternatywą dla syntetycznych benzodiazepin. W przeciwieństwie do tych ostatnich, wiąże się ona preferencyjnie z wrażliwymi na benzodiazepiny receptorami GABA-A, nie wykazując żadnej aktywności na podtypie α-1, co znacznie zmniejsza ryzyko uzależnienia i nadmiernej sedacji. Jej działanie anksjolityczne jest podobne do działania diazepamu w małych dawkach, benzodiazepiny o stosunkowo długim czasie działania, często uważanej za lepszą od innych leków tej klasy pod względem bezpieczeństwa i skuteczności. Badania na zwierzętach sugerują brak odstawienia po długotrwałym stosowaniu i chociaż może poprawić jakość snu i zmniejszyć stres, nie wydaje się prowadzić do tolerancji, uzależnienia fizjologicznego lub psychologicznego.
Podczas gdy jej syntetyczne odpowiedniki stały się znane ze swoich „złych właściwości poznawczych”, apigenina wydaje się posiadać pewne właściwości nootropowe. Uważa się, że wspomaga plastyczność synaptyczną i poprawia pamięć poprzez regulację BDNF oraz chroni przed ekscytotoksycznością poprzez modulację NMDA/glutaminianu. Podobnie jak niektóre inne flawonoidy, stymuluje produkcję ATP, a zatem ma pozytywny wpływ na zdrowie mitochondriów i wykazuje działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Stwierdzono, że apigenina hamuje NF-κB, COX-2 i aktywację mikrogleju, związaną ze stanami neurodywergencyjnymi z neurozapaleniem, np. ASD, ADHD). Ze względu na łagodne właściwości modulujące monoaminy (w szczególności interakcje z receptorami 5-HT1A, 5-HT2A i D2), może korzystnie wpływać na nastrój i koncentrację. Przywracając zdrową równowagę GABA/glutaminianu, może znacznie zmniejszyć niepokój i potencjalnie poprawić funkcje wykonawcze. W modelach przedklinicznych jej skuteczność przeciwko depresji i lękowi została oceniona na równi z SSRI i benzodiazepinami. Stwierdzono, że sprzyja ona przeżyciu neuronów poprzez zaangażowanie szlaku sygnałowego PI3K/Akt, obok szerokiej gamy różnorodnych mechanizmów antyapoptotycznych (tj. osi ERK, JNK, MAPK).
Apigenina może zmniejszać wytwarzanie i wydzielanie cytokin prozapalnych, takich jak IL-6, TNF-α i IL-1β poprzez modulowanie GSK-3β (kinaza syntazy glikogenu-3 beta), kinazy serynowo-treoninowej zaangażowanej w translację genów i stabilność mikrotubul, której nadmierna aktywność prowadzi do agregacji płytek amyloidu beta (Aβ). Kilka badań wykazało, że apigenina może zmniejszać przepuszczalność bariery krew-mózg poprzez zwiększenie produkcji i dystrybucji białek połączeń ścisłych, takich jak okludyna i klaudyna 5 (CLDN5). Ostatnie doniesienia podkreślają jej niszczące działanie na komórki nowotworowe, łącząc ją z zatrzymaniem wzrostu komórek i apoptozą w wielu typach nowotworów, w tym raka płuc, wątroby, okrężnicy, prostaty, trzustki, piersi, skóry, krwi i szyjki macicy. Obecnie jej udział w kilku szlakach sygnałowych raka jest badany jako potencjalna metoda chemioterapeutyczna ze względu na jej niską toksyczność i wpływ na normalne i nowotworowe komórki. Jak wykazano in vitro, apigenina odgrywa rolę w syntezie testosteronu i wykazuje działanie antagonistyczne wobec białek hamujących testosteron. Modele zwierzęce pokazują, że działa jako środek kardioprotekcyjny, obniżając ciśnienie krwi i stany zapalne oraz łagodzi przebieg zawału serca poprzez zmniejszenie obrzęku, śmierci komórek i stresu oksydacyjnego. Ponadto wykazano, że poprawia upośledzoną tolerancję glukozy i znacznie zmniejsza insulinooporność.
Korzyści z przyjmowania apigeniny
- zmniejszony niepokój;
- lepszy nastrój;
- lepsza jakość snu;
- neuroprotekcja;
- zwiększenie neuroplastyczności;
- silne działanie przeciwzapalne;
- potencjalna ochrona przed rakiem;
- wspomaganie zdrowia układu sercowo-naczyniowego;
- może zapobiegać cukrzycy;
- może podnosić poziom testosteronu.
Efekty uboczne
- dyskomfort żołądkowo-jelitowy;
- podrażnienie skóry;
- zaburzenia koordynacji ruchowej;
- uspokojenie.
Interakcje i przeciwwskazania
Apigenina działa jako silny inhibitor CYP3A4 i jako taka może podnosić poziom poszczególnych substratów w osoczu, potencjalnie powodując toksyczność.
Niezwykle ważne jest, aby powstrzymać się od stosowania apigeniny razem z poniższymi lekami.
- Opioidy: fentanyl, oksykodon i metadon (ryzyko śmiertelnej depresji oddechowej);
- leki immunosupresyjne: cyklosporyna, takrolimus (wąski indeks terapeutyczny, ryzyko nefrotoksyczności);
- chemioterapeutyki: ocetaksel, winblastyna (mogą nasilać mielosupresję);
- blokery kanału wapniowego (werapamil, amlodypina – obniżenie ciśnienia tętniczego/ arytmia);
- statyny (np. symwastatyna – możliwa rabdomioliza);
- buspiron (uspokojenie/zawroty głowy);
- benzodiazepiny: triazolam, midazolam (przedłużona sedacja/ depresja oddechowa);
- warfaryna (podwyższone ryzyko krwotoku, dodatkowo nasilane przez przeciwpłytkowe działanie apigeniny).
Umiarkowane interakcje mogą wystąpić z następującymi lekami.
- SSRI (sertralina);
- leki przeciwpsychotyczne (kwetiapina);
- doustne środki antykoncepcyjne.
Apigeniny nie należy przyjmować razem z innymi lekami działającymi depresyjnie na OUN ze względu na ryzyko depresji oddechowej. Silne induktory CYP3A4, takie jak karbamazepina lub ziele dziurawca, mogą osłabiać działanie apigeniny.
Ogólnie rzecz biorąc, ostrożną zasadą jest nie łączenie apigeniny z substratami wrażliwymi na CYP3A4 (sprawdź ostrzeżenia dotyczące interakcji z sokiem grejpfrutowym).
Dawkowanie
Jak zwykle, zaleca się rozpoczęcie od niskich dawek (10-25 mg/dzień) i stopniowe dostosowywanie w razie potrzeby.
Zdecydowana większość osób suplementujących apigeninę ma tendencję do pozostawania w zakresie 10-50 mg/dzień; jednak może to być do 500 mg/dzień, aby doświadczyć złagodzenia ostrego lęku.
Aby osiągnąć działanie przeciwlękowe bez uspokojenia, nie należy przyjmować więcej niż 8 mg/kg masy ciała, ponieważ wyższym dawkom może towarzyszyć senność lub mgła mózgowa, być może nawet powodując sen.
Podczas gdy apigenina nie wydaje się mieć znacznego potencjału uzależniającego, cykl (np. 5 dni przyjmowania, 2 dni przerwy) powinien pomóc uniknąć odczulania receptorów.
Pomimo braku specyficznego zespołu odstawienia związanego z apigeniną, przewlekłe zaprzestanie stosowania nie powinno następować nagle. Ponowne pojawienie się lęku jest mniej prawdopodobne, jeśli dawka będzie stopniowo zmniejszana.
